• Wpływ wapnowania na fizyczne właściwości gleby

Próchnica z wapniem tworzy związki mniej rozpuszczalne w wodzie, co przeciwdziała ich wypłukiwaniu do głębszych warstw. Związki te, cementują gruzełki i uodparniają je na działanie wody. Zjawisko to jest bardzo korzystne i pożądane szczególnie na glebach ciężkich. Gleba taka, gdy jest bardziej wilgotna, nie zlepia się, zaś wysuszona nie twardnieje, nie tworzy na swojej powierzchni skorupy, w związku z czym jest łatwiejsza w uprawie. Wapnowanie jest więc zabiegiem podnoszącym żyzność gleb kwaśnych, umożliwiającym skuteczne stosowanie innych zabiegów agrotechnicznych.

  • Wpływ wapnowania na chemiczne właściwości gleby

Długotrwały efekt wapnowania świadczy o tym, że pod wpływem tego zabiegu zachodzą określone i względnie trwałe zmiany właściwości gleby, które przyczyniają się do zwiększenia jej żyzności. Zmiany te dotyczą wskaźników kwasowości oraz właściwości glebowego kompleksu sorpcyjnego. Poprzez wapnowanie należy dążyć do całkowitego usunięcia kwasowości wymiennej i glinu wymiennego z gleby, jak również do znacznego ograniczenia kwasowości hydrolitycznej. Należy zaznaczyć, że glin wymienny zanika w glebie przy pH powyżej 5,0, natomiast kwasowość wymienna w glebach lekko kwaśnych przy pH powyżej 6,0.

Do usunięcia glinu wystarczają niewielkie dawki wapnia (1,2-2,5 t CaO/ha). W ciągu kolejnych lat, po jednorazowym wapnowaniu, kwasowość gleby powoli powraca do stanu wyjściowego. Bardzo korzystne jest regularne wapnowanie małymi dawkami nawozów, co pozwala na utrzymanie właściwego odczynu gleby, jak również zawartości glinu w granicach nieszkodliwych dla roślin.

Artykuł pochodzi z Instrukcji upowszechnieniowej Nr 128 Wapnowanie gleb w Polsce

autorstwa Grażyny Hołubowicz-Kliza

  • Wpływ nawozów mineralnych na zakwaszenie gleby

Zmiany odczynu gleby uwarunkowane są fizjologicznymi właściwościami nawozów. Następują one na skutek wybiórczego pobierania przez rośliny jonów podlegających hydrolizie lub dysocjacji nawozów.

W związku z tym nawozy mineralne, ze względu na wpływ na odczyn gleby można podzielić w sposób następujący:

  • kwaśne,
  • neutralne,
  • zasadowe.

Działanie zakwaszające nawozów mineralnych można zobojętnić poprzez równoczesne zastosowanie węglanu wapnia. Wapnowanie takie nie dopuszcza jedynie do obniżenia pH gleby po zastosowaniu fizjologicznie kwaśnych nawozów. Postępowanie takie może jedynie przyczynić się do zwiększenia efektywności stosowania nawozów mineralnych, ale nie może zastąpić normalnego wapnowania.

Niektóre nawozy mineralne mogą nie tylko zakwasza glebę poprzez wprowadzenie do roztworu glebowego dodatkowej ilości jonów wodoru, ale także przez szybsze wypłukiwanie wapnia z warstwy ornej (rys. 1).

Nawozy zasadowe wpływają w pewnym stopniu na odczyn gleby. W związku z tym nadają się one, szczególnie do stosowania na glebach kwaśnych. Jednak nawozy te nie są w stanie istotnie zmienić odczynu gleby (rys. 2).

Wśród nawozów organicznych największe znaczenie ma obornik. W wyniku stałego

stosowania tego nawozu, potrzeby wapnowania oraz dawki wapna mogą być niższe. Zastosowanie go nie wpływa na spadek pH, a nawet przy systematycznym stosowaniu nieznacznie je podnosi. Niemniej jednak pomimo stosowania obornika potrzebne jest również regularne wapnowanie, bowiem jego efektywność oraz innych nawozów organicznych jest tym większa, im szybciej te nawozy są rozkładane na prostsze, bardziej przyswajalne związki dla roślin.

Rys. 1. Działanie nawozu fizjologicznie kwaśnego

Rys. 2. Działanie nawozu fizjologicznie zasadowego

Tabela 1. Wpływ nawozów na zmiany odczynu gleby

NawózWpływ na zmianę pH
Siarczan amonusilnie zakwaszający
Siarczan glinusilnie zakwaszający
Saletra amonowa (azotan amonu)zakwaszający
RSM (roztwór saletrzano-mocznikowy)zakwaszający
Fosforan amonu podwójnyzakwaszający
Fosforan amonu pojedynczyzakwaszający
Mocznikzakwaszający
Superfosfat pojedynczyzakwaszający
Superfosfat potrójnyzakwaszający
Gnojowicazakwaszający
Siarkazakwaszający
Oborniklekko zakwaszający
Siarczan potasuneutralny
Sól potasowa (chlorek potasu)neutralny
Gips (siarczan wapnia)neutralny
Fosforan amonowo-magnezowyneutralny
Siarczan magnezuneutralny
Saletra sodowa (azotan sodu)alkalizujący
Saletra potasowa (azotan potasu)alkalizujący
Wapno nawozowe węglanowe wapniowealkalizujący
Wapno nawozowe węglanowe wapniowo-magnezowe (dolomit)alkalizujący
Wapno tlenkowealkalizujący
Wapno tlenkowe zawierające magnezalkalizujący

Rys. 3. Wpływ długotrwałego stosowania siarczanu amonu na obniżenie pH

  • Wpływ wapnowania na zapotrzebowanie nawozów

Wapnowanie wpływa na zwiększenie przyswajalności składników pokarmowych. Typowym przykładem tego zjawiska jest pobieranie fosforu. Na glebach bardzo kwaśnych, zwłaszcza zawierających duże ilości glinu ruchomego, wysoka kwasowość może być czynnikiem ograniczającym wysokość plonu. W takim przypadku zarówno fosfor glebowy, jak i pochodzący z nawozów jest unieruchomiony, a wzrost pH wpływa na uruchomienie go i lepsze wykorzystanie. Potrzeba nawożenia tym składnikiem po zwapnowaniu jest mniejsza. W tym przypadku wapnowanie poprzez uruchomienie fosforu glebowego wpływa na zmniejszenie jego zapotrzebowania w nawozach.

Jednak trzeba na to spojrzeć z innej strony, gdyż jednocześnie ze wzrostem plonów następuje wyczerpywanie fosforu z gleby i jeśli nie zostanie to zrekompensowane przez dodatkowe nawożenie tym składnikiem, to po jakimś czasie nastąpi zmniejszenie potencjalnych jego zasobów w glebie.

Pod wpływem wapnowania nawozy organiczne ulegają szybszej mineralizacji,

łatwiej uruchamiają składniki pokarmowe, które są lepiej wykorzystywane przez rośliny. Należy również zaznaczyć, że nawozy organiczne przy równoczesnym wapnowaniu przyczyniają się do polepszenia właściwości fizycznych gleby.

Rys. 4. Efektywność pobierania makroskładników wraz ze wzrostem pH

Artykuł pochodzi z Instrukcji upowszechnieniowej Nr 128 Wapnowanie gleb w Polsce

autorstwa Grażyny Hołubowicz-Kliza